مشتری - هرمز - برجیس


تصویری موزاییکی با وضوح بالا از مشتری که فضاپیمای کاسینی ارسال کرده است (ناسا)


تصویری نزدیک از ویژگی ابرهای مشتری که ووجر2 ارسال کرده است (ناسا)


عکس مشتری که ووجر1 ارسال کرده است (ناسا)

پادشاه خدایان

توقف بعدی ما یک سیاره پرهیبت، گازی و با ابعاد بزرگ است. نام این سیاره مشتری و پنجمین سیاره از خورشید است. مشتری بزرگترین سیاره منظومه شمسی (سامانه خورشیدی) و در واقع حدود دو برابر مجموع سیاره‌های دیگر است. اگر درون سیاره مشتری خالی بود بیش از یک هزار برابر سیاره زمین در آن قرار می‌گرفت. به دلیل اندازه غول پیکر سیاره، در اساطیر رومی پادشاه خدایان نامگذاری شده بود و در اساطیر یونانی به زئوس (Zeus) خدای آذرخش‌های آسمانی شناخته می‌شد.

مشتری از نظر درخشندگی چهارمین شیء درخشنده در آسمان است و از زمان ماقبل تاریخ آن را می‌شناخته‌اند. گالیله چهار قمر (ماه) از بزرگ‌ترین قمرهای مشتری به نام‌های کالیستو، اروپا، گانیمد و آیو را در سال 1610 میلادی کشف کرد. ما اکنون 69 قمر را در مدار اطراف مشتری می‌شناسیم که اندازه‌های آنها متفاوت و از چند مایل تا تقریباً اندازه زمین می‌باشند. مشتری و قمرهای آن مانند یک منظومه شمسی کوچک (مینیاتوری) در منظومه شمسی می‌باشند.


تصویر آیو ماه مشتری که فضاپیمای گالیله ارسال کرده است (ناسا)


تصویر آیو ماه مشتری که فضاپیمای گالیله ارسال کرده است (ناسا)


عکس نزدیک از لکه سرخ معروف که ووجر2 ارسال کرده است (ناسا)

لکه سرخ معروف

شاید یکی از مشهورترین ویژگی‌های مشتری لکه سرخ بزرگ آن باشد. در حقیقت این لکه یک طوفان غول پیکر است. این لکه منطقه‌ای با فشار بالا می‌باشد که در آن بادها در خلاف جهت عقربه‌های ساعت و با سرعت 250 مایل (402 کیلومتر) در ساعت می‌وزند. ارتفاع و سرمای ابرهای بالای آن خیلی بیشتر از ابرهای اطراف می‌باشد به همین علت رنگ این لکه تیره‌تر است. با قطری بیش از 16000 مایل (25000 کیلومتر) این طوفان دو برابر اندازه زمین است! در اتمسفر متلاطم مشتری لکه‌ها و نوارهای بسیاری ظاهر و ناپدید می‌شوند اما لکه سرخ بزرگ بیش از 300 سال است که دیده می‌شود، ستاره شناسان هنوز نمی‌دانند که چه نیرویی این طوفان را برای مدت زمان طولانی نگه داشته است و کسی نمی‌داند دقیقاً از چه زمانی وجود داشته است.

در سال 1994 وقتی که یک دنباله دار به اسم شومیکر- لوی 9 به داخل سیاره برخورد کرد لکه‌های مختلفی دیده شدند. دنباله دار در نتیجه یک برخورد نزدیک با نیروهای گرانشی عظیم مشتری به 21 قطعه مجزا شکسته شد. در 16 ژوئیه 1994 این قطعات به مدت هفت روز سیاره غول پیکر را بمباران کردند و شکاف‌های سیاه غول پیکری بر سطح مشتری باقی گذاشتند. انفجاری چندین برابر اندازه زمین مشاهده شد و شکاف تیره‌ای برای نزدیک به یک سال بر روی سیاره قابل مشاهده بود. این یکی از بزرگترین رویدادهای نجومی در طول تاریخ بود و یک بار دیگر ثابت کرد که دنباله دارها به سیاره‌ها برخورد می‌کنند.

تصویر موزاییکی از مشتری — تصویر موزاییکی که جزئیات نوارهای ابری مشتری را نشان می دهد. این تصویر توسط فضاپیمای کاسینی ساخته شده است.

ویژگی‌های مشتری

مشتری در طول قرن‌ها ستاره شناسان را شیفته و متحیر خود کرده است. این سیاره توسط شش فضاپیما از جمله مأموریت فعلی گالیله بازدید شده است. در سال 1995 گالیله یک کاوشگر را درون اتمسفر مشتری رها کرد. این کاوشگر اندازه گیری‌هایی را انجام داد و به ما اولین مدارک در مورد اینکه چه چیزی در اتمسفر غلیظ مشتری وجود دارد را ارائه داد. ما اکنون با این اطلاعات و اطلاعات جمع آوری شده از مأموریت‌های قبلی می دانیم که مشتری واقعاً یک توپ بزرگی از گاز است، سیاره ترکیبی از گازها و عمدتاً هیدروژن با هلیوم و مقدار کمی از دیگر گازها می‌باشد. شگفتی دیگری که کشف شد این بود که در اتمسفر مشتری آب کمتری نسبت به پیش بینی‌های قبلی وجود داشت. ستاره شناسان معتقدند که مشتری دارای سطح جامدی نیست به جای آن هنگامی که گازها به مرکز مشتری نزدیک‌تر می‌شوند غلیظ‌تر و متراکم‌تر می‌شوند. فشار بسیار زیاد در هسته مشتری هیدروژن را به حالت مایع رقیق فلزی تبدیل می کند. ممکن است مشتری یک هسته کوچک سنگی به اندازه حدود 10 برابر زمین داشته باشد.

اتمسفر بیرونی مشتری بسیار پویا است، لکه‌ها و نوارهای رنگارنگی را می‌توان دید که دائماً در حال چرخش و تغییر هستند. اعتقاد بر این است که رنگ نوارها نتیجه واکنش‌های شیمیایی در اتمسفر باشد. کاوشگر گالیله سرعت بادها را بیش از 400 مایل ( 643 کیلومتر ) در ساعت اندازه گیری کرده است.

شگفتی بزرگی که توسط فضاپیمای ووجر 1 نشان داده شد این بود که مشتری دارای حلقه‌هایی است که بسیار شبیه به زحل می‌باشد؛ اما برخلاف حلقه‌های زحل حلقه‌های مشتری بسیار باریک و ساده هستند. این حلقه‌ها به سه بخش اصلی تقسیم می‌شوند و قبل از کشف توسط ووجر شناخته‌نشده بودند چون خیلی باریک هستند و از زمین قابل‌دیدن نیستند. یک مورد دیگر از لیست بلند عجایب مشتری میدان مغناطیسی آن است که بسیار قوی بوده و تا ماورای مدار زحل ادامه دارد. در حقیقت 4000 برابر قوی‌تر از میدان مغناطیسی زمین است. چیز عجیب‌تر این واقعیت است که یک دور گردش مشتری خیلی سریع‌ و فقط 9/8 ساعت زمینی است که باعث شده در مرکز برآمده‌تر شود (برآمدگی در استوا). بررسی بیشتر عکس‌های مشتری نشان می‌دهد که این سیاره بیشتر بیضی‌شکل است تا دایره.

آمار مربوط به مشتری
قطر	142984 کیلومتر
تعداد قمر (ماه) شناخته شده	69
میانگین فاصله تا خورشید	778330000 کیلومتر
دوره حرکت وضعی	9/84 ساعت
دوره حرکت انتقالی	4333 روز
خروج از مرکز مداری	0/0483
انحراف مداری	1/308 درجه
انحراف محوری	3/12 درجه
میانگین درجه حرارت ابر	121- درجه سانتیگراد
ترکیب اصلی اتمسفر	هیدروژن
فشار اتمسفر	0/7 بار
عمق اتمسفر	161 کیلومتر
قدر ظاهری	2/7-

تعاریف :

حرکت وضعی : چرخش یک سیاره به دور محور گردش خود.

حرکت انتقالی : چرخش یک سیاره بر روی مسیر بیضی شکل به دور خورشید.

انحراف مداری : فاصله زاویه بین صفحه مداری و یک صفحه دیگر، به عنوان صفحه مرجع (معمولا صفحه دایرة البروج یا صفحه استوای سماوی) است. در منظومه شمسی انحراف مداری به زاویه میان صفحه مداری سیارات و صفحه دایرةالبروج، می‌باشد.

دایرةالبروج : مسیر حرکت ظاهری سالانه خورشید نسبت به زمین، بر روی کره سماوی است. این دایره در حقیقت مدار حرکت انتقالی زمین را به دور کره خورشید مشخص می‌کند و در واقع طرح مدار زمین بر کره آسمان است یعنی دایره‌ای است که از تلاقی سطح مدار حرکت انتقالی زمین با کره آسمان که آن را اصطلاحاً فلک ثوابت نامیده‌اند پیدا می‌شود.

انحراف محوری : اصطلاحی در ستاره‌شناسی است و به زاویه بین محور چرخش اجسام و خط عمود بر صفحه مداری آنها گفته می‌شود. طی حرکت جسم در مسیر مداری خود، مقدار انحراف محوری تغییری نمی‌کند؛ اما خط انحراف سیاره در هنگام یک دور گردش کامل به دور خورشید در یک دایره و به میزان ۳۶۰ درجه حرکت می‌کند.

خروج از مرکز مداری : یکی از پارامترهای مداری است که بیانگر مقدار کشیدگی مدارهای بیضوی شکل می باشد. طبق قانون اول کوپلر مدار سیارات دایره ای نیست و بیضی است. برای نمایش شباهت این بیضی با دایره از واحدی استفاده می شود که به آن خروج از مرکز می گویند.

قدر ظاهری : مقیاسی عددی از روشنایی اجرام سماوی که از دید ناظر در زمین است که هرچه مقدار آن کمتر باشد نورانی تر است.